Het kralenspel

De idee – kraal 10 in het kralenspel – is een gedeeld verhaal dat inspireert, motiveert en leidt. Via gevoel, intuïtie en verstand werkt de kracht ervan door.

Het kralenspel is vooral gekend als de titel van de utopische bildungsroman van Hermann Hesse en wordt beschouwd als zijn magnum opus. De utopie is dat het geestelijke leven in een samenleving uit de 23ste eeuw floreert doordat technologische en economische nijverheid tot een minimum worden beperkt. Door het inherent dwingende karakter van de utopie loert de dystopie natuurlijk langzamerhand om de hoek. Ooit verrassen we u met een boekbespreking over Het kralenspel, dat een meesterlijke reflectie is op radicaal humanisme.

Hermann Hesse

Maar wat met de nijverheid in onze 21ste eeuw? Een standvastige bedrijfsvoering blijkt vandaag de dag almaar moeilijker. Het lijkt een evolutie zonder einde, waarbij het bedrijf steeds volatieler wordt. Aan de grondslag kunnen allerlei oorzaken liggen. Vaak worden toenemende technologisering, te veel bureaucratie, of geopolitieke ontwikkelingen bijvoorbeeld aangeduid als de bron van alle ellende. De realiteit zelf is complexer dan dat. Ze is namelijk organisch, en niet mechanisch – zoals zovelen willen blijven geloven. We kunnen niet alle feiten uiteen trekken en naast elkaar leggen om hét verdict op te maken en zo dé oplossing te ontdekken.

Allemaal hebben we nood aan een overtuigend verhaal: een grotere idee om ons samen door te laten leiden. Bedrijfsculturen en communities worden ijverig uitgebouwd met als intentie om de gapende leegte van de mechanische, postideologische samenleving in het klein op te vullen. Toch voelt dit als een pleistertje op een knagende wonde. De zenuw ligt dieper. Waar we nood aan hebben, is een overtuigende idee die al onze handelingen zin en richting geeft.

[…] onzes inziens is ook de meest volmaakte hiërarchie, de meest harmonische organisatie geenszins een uit dode en op zichzelf willekeurige deeltjes samengestelde machinerie, maar een levend lichaam, uit delen opgebouwd en door organen bezield, die ieder voor zich een eigen karakter en vrijheid bezitten en deel hebben aan de wonderen van het leven.

Hermann Hesse in Het kralenspel

Een goed idee heeft twee kenmerken: het is dragend want het leidt ons, en het is gedragen want het verbindt ons. Deze wisselwerking zorgt voor twee dimensies. We richten ons verticaal naar de diepte om samen de leidende idee na te streven. We verbinden ons horizontaal met elkaar door in een wederzijds begrip en vertrouwen samen te werken aan een gedeelde idee.

De kracht van een idee

Een krachtig idee dient zich niet zomaar aan, daar moet je onderzoek naar doen. Hoe komen we tot een dragende, gedragen idee? Kenon gebruikt het kralenspel als analogie voor ideecreatie om op een onderbouwde en methodische manier een duurzaam idee te ontwikkelen. Een leidende, verbindende idee is onontkoombaar: het is het kroonjuweel van een bedrijfsvisie. Een inspirerende visie zorgt voor correct leiderschap, bestuur en is de uitvalsbasis voor strategie en transformatie. Doordat we een methodisch proces hebben gevolgd om de idee op te bouwen, geeft het ons rust, en het vertrouwen dat we op de juiste weg zitten.

1. Op het onderste niveau bevinden zich louter de beschikbare feiten. Eigen ervaringen worden aanschouwd vanuit het hier en nu. Zo kunnen we ons afvragen wat de situatie is, wat het hittepunt is, waar we vandaan komen en waar het nu heen zou gaan als we niet ingrijpen. Nu pas kunnen we de feitelijke kwestie beschrijven en een onderzoeksvraag opstellen. Bottom-up graven we verder.

2. Op het tweede niveau bevindt zich de persoonlijke leefwereld. Plato onderscheidt drie zielsdelen: buik, hart en hoofd. Respectievelijk: voelen, willen en denken. We rafelen de ervaring uit en zuiveren de kwestie van subjectieve interpretaties.

3. Op het derde niveau worden nieuwe inzichten gepolariseerd. We verbeelden ons twee uiterste denkrichtingen, opgespannen tussen klein en groot. Dit uitgerekte verschil werkt door en onze verbeelding maakt een creatieve sprong. Het is de idee die ontspringt vanuit deze dialectische spanning.

4. Op het bovenste niveau bevindt zich de idee, het ultieme doel van het kralenspel. Dit is de idee die in harmonie is met alle andere kralen van het spel.

Het concept achter het kralenspel is om een uiteenlopende veelheid te herleiden tot klare eenheid. Hierbij is het cruciaal om het onderscheid te begrijpen tussen een werkelijk waardevolle idee en slechts de schijn ervan. Een waardevolle idee is verbindend, begrenst eindeloze mogelijke richtingen en geeft alzo richting, en is in harmonie met alle buiken, harten, en hoofden.

Uiteindelijk biedt een correct ontwikkelde idee ons inzicht, samenhang, betekenis en richting in ons dagelijkse handelen. Met een idee op zak, weet je wat je te doen staat!

Betoverende geschiedenis

De tetractys – het kralenspel – werd voor het eerst beschreven door Pythagoras. De Oudgriekse wijsgeer zag in deze structuur een kosmische harmonie. In de tetractys bracht hij bijvoorbeeld de eerste beginselen van de natuur onder: aarde, water, lucht en vuur. Ook kon het dienen als visuele weergave van de harmonieleer: de verhouding 1:2 in snaarlengte geeft een octaaf te horen, 2:3 een kwint en 3:4 een kwart. Daarmee kunnen vervolgens alle andere tonen gevormd worden. In Timaeus beschreef Plato de tetractys als de dragende structuur van de ziel. Op Rafaëls Vaticaanse fresco De school van Athene zit Pythagoras links onder in een boek te schrijven. Aan zijn voeten wordt een bordje omhoog gehouden waarop de tetractys onderaan te zien is. Plato zien we centraal rechts naar ons toe wandelen, naast Socrates.

De school van Athene (1510) – Rafaël

Tot slot eren we wie ere toekomt. Taalgenoot Jos Kessels heeft in verschillende boeken het kralenspel onder de aandacht gebracht in de filosofische praktijken der Nederlanden. We zijn hem dankbaar voor zijn heldere analyse van het praktische nut van het kralenspel, zonder het fascinerende karakter ervan te ontkrachten.

Spelen?

We hopen dat u zich geprikkeld voelt door het kralenspel als motor voor ideecreatie. Dit is de centrale zuil van iedere organisatie die zich wil verenigen rond een dragende, gedragen bedrijfsvisie.

Kennismaken? U kunt ons steeds bereiken via hello@kenon.be.

Van harte welkom
Pauwel Hertmans & Peter Verbraeken